• رسول اکرم (ص) فرمود : اطاعت از فرمان الهی و پرستش ذات اقدس او بر اثر علم است ، خیر دنیا و آخرت در پرتو علم بدست می آید ، و شرّ دنیا و آخرت از جهل و نادانی دامنگیر انسان میشود. ما در زندگی خود می توانیم  با خواندن کتاب های مختلف زندگی خصوصی وعمومی خودرا با دیگران تنظیم کنیم همه ی ما دوست داریم با کسب مطالب مهم و پر فایده سطح هوشی خودرا بالا ببریم وهم چنین ازاین چراغ هدایت بشر درزندگی خود بیشتر استفاده کنیم.

انسان همواره دغدغه هدف غایی دارد. هر کسی هر چند گرفتار لعب و لهو و لغو دنیا باشد، هر از گاهی سر در گریبان فرو می برد و با لختی درنگ در زندگی اش، این پرسش اساسی و بنیادین را مطرح می کند که به کجا می رود؟ هدف از زندگی چیست؟ برای چه و از کجا آمده و به کجا می روم؟

این پرسش ها هر چند که صبغه و رنگ فلسفی دارد، ولی ندای باطن و فطرت انسان است که هر از گاهی بر او نهیب می زند و بر او می خروشد تا موقعیت خود را تحلیل و تبیین کند و وضعیت خویش را بسنجد. البته بسیاری با این عقل ناقص خویش، به پاسخی درست نمی رسند و هم چنان سر در آخور دارند و به عظمت آسمان نمی نگرند که این همه هستی از جمله آفرینش خودش به قصد و هدفی بوده است؟ تنها شماری به تمسک به کتب آسمانی و نقل وحیانی، حقیقت را چنان که هست می شناسند و شماری بسیار اندک تر از ایشان، به آن چه یقین کرده و رسیده اند، تمسک می جویند و راه حق را می پیمایند و بسیار اندک اندک تر هستند کسانی که عزم خویش را جزم می کنند و با پنداری نیک و کرداری نیک، ایمان و عمل صالح را جمع کرده و متاله و ربانی می شوند و در مقام ربوبیت می نشینند.

نویسنده در این مطلب با مراجعه به آموزه های قرآنی، بر آن است تا نقش کتاب به ویژه کتب آسمانی را در زندگی بشر و ربوبیت وی به دست دهد. با هم این مطلب را از نظر می گذرانیم.

کتاب، حافظ معرفت و دانش بشریت

کتاب در اصل اسم است برای صحیفه و آن چه در آن نوشته شده است.(مفردات الفاظ قرآن کریم، راغب اصفهانی، ص ۶۹۹ ذیل واژه کتب)

در اصطلاح مجموعه خطی یا چاپی ، یا اجتماع چند جزوه نوشته شده یا چاپ شده را که به هم پیوست و ضمیمه کرده اند و هم چنین به اوراق چاپ شده و گرد آمده در یک مجلد که به هم چسبیده و یا ته دوزی شده باشد، کتاب گویند.(لغت نامه، دهخدا، ج ۱۲، ص ۱۸۱۶۲، ذیل واژه کتاب)

کتاب های از عناصری تشکیل می شود که از جمله آن ها چوب و تخته(اعراف، آیات ۱۴۴ و ۱۴۵ و نیز مفردات ، ص ۷۵۰ و مجمع البیان، ج ۳ و ۴، ص ۷۳۳)، چرم و پوست دباغی شده یا گل پخته شده است. ولی مهم ترین عنصری که برای کتابت از آن استفاده می شود، کاغذ است(انعام، آیه ۹۱ و طور، آیات ۱ تا ۳ و مفردات الفاظ قرآن کریم، ص ۳۶۱ ذیل رق)

کاغذ، ورقه نازکی که از خمیر مواد مختلف نباتی و کاه به رنگ های گوناگون تهیه می کنند.(فرهنگ فارسی، ج ۳، ص ۲۸۴۰) صنعت کاغذسازی پیش از اسلام وجود داشته است و خداوند در آیاتی از جمله ۷ و ۹۱ سوره انعام از عنوان قراطیس که بر آن می نوشتند سخن گفته است. در آیات ۲ و ۳ سوره طور از کاغذ منشوری به نام رق سخن به میان آمده است که چیزی شبیه کاغذ بوده است.(مفردات، ص ۳۶۱)

در این آیات سخن از این است که عالمانی یهودی، بسیاری از کاغذهای مکتوب تورات را برای کتمان حقایق و معارف نهفته در آن را ، مخفی می کردند و با کتمان آن کاغذهای مکتوب تلاش داشتند تا مردم از حقایق و معارفی الهی محروم شوند. بنابراین، نوشتن تورات بر روی کاغذ در میان بنی اسرائیل و یهود پیش از ظهور اسلام وجود داشته است و در عصر بعثت کتاب تورات بر روی کاغذ نوشته شده بود.

از آن جایی که تورات به شکل مکتوب و در الواح بر حضرت موسی(ع) فروفرستاده شده است این معنا به دست می آید که بعدها این کتاب در روی کاغذ استنساخ شده بود ولی برخی از این معارف به مردم گفته نمی شده است.

به هر حال، کاغذ نقش مهمی در ثبت نوشتارها داشته است(انعام، آیه ۹۱) و این استفاده دارای سابقه طولانی است. البته از آیه ۷ سوره انعام بر می آید ، که قرآن بر حضرت محمد(ص) به شکل کتاب نوشته شده فرو فرستاده نشده است و نزول قرآن برخلاف کتاب تورات بدون نوشتار و کاغذ ملموس بوده است.

از دیگر عناصر مهم در کتاب، قلم و مرکب است که با آن سطور کتاب نگاشته می شود.(قلم، آیه ۱) غیر از مرکب و جوهر، خط از دیگر عناصر مهم در کتاب است. در حقیقت خطوط اجزای تشکیل دهنده اصلی کتاب هستند.(عنکبوت، ایه ۴۸ و نیز طور، ایات ۱ تا ۳)

خداوند در آیه ۴۸ سوره عنکبوت به این نکته توجه می دهد که پیامبر قدرت بر نگارش و خطاطی نداشته است و قرآن را خود ننگاشته است بلکه کاتبان وحی به خطاطی و کتابت قرآن بر آن چه پیامبر(ص) تلاوت می کرد ، اقدام می کردند. از جمله کاتبان وحی و خطاطان به نام قرآن در هنگام نزول، حضرت امیرالمومنین علی (ع) بوده است.

کتاب از مهم ترین ابزارهایی است که خداوند به انسان بخشیده است. انسان در طول تاریخ تجربیاتی را داشته است که تراکم آن تمدن کنونی را به وجود آورده است. هرگز انتقال این حجم عظیم تجربیات و دانش، از طریق سینه به سینه و شفاهی شدنی نبود و با مرگ افراد به فراموشی سپرده می شد. کتاب مهم ترین حافظه تاریخی بشر است که همه این حجم عظیم و متراکم دانش و تجربیات را حفظ و به نسل های آینده انتقال داده و می دهد.

خداوند در آیات قرآنی به کتاب و نوشته های آن سوگند خورده است تا این گونه عظمت و ارزش این نعمت را به انسان گوشزد کند.(قلم، آیه ۱ و نیز طور، آیات ۱ تا ۳